Υπάρχουν στοιχεία στους αθλητές που δε «χτίζονται», όπως είναι το ύψος, η σωματική διάπλαση (ως ένα βαθμό) κτλ. Για παράδειγμα ο Δημήτρης Διαμαντίδης έχει ύψος 1,98 μέτρα, σαφώς μεγαλύτερο από τον μέσο όρο των ανθρώπων. Τα συγκεκριμένα προσόντα όμως, δεν είναι ποτέ αρκετά για να δημιουργήσουν έναν πλήρη αθλητή όπως είναι ο Διαμαντίδης. Επιστημονικές έρευνες αναφέρουν πως για να θεωρηθεί κάποιος «ειδικός» στο χώρο του θα πρέπει να έχει ασχοληθεί με το συγκεκριμένο αντικείμενο για 10.000 (δέκα χιλιάδες) ώρες. Με τον τρόπο αυτό αποκτάται η εμπειρία.
Θα πείτε, πολλοί τις έχουν συμπληρώσει τις 10.000 ώρες προπόνησης ή γενικότερα ενασχόλησης με το αντικείμενό τους, αλλά δεν έπαιξαν ποτέ στο υψηλότερο επίπεδο. Η απάντηση είναι εύκολη. Η ίδια με αυτή των «φυσικών προσόντων» που αναφέραμε στην αρχή:
Η εμπειρία δεν είναι αρκετή για να δημιουργήσει έναν ολοκληρωμένο αθλητή. Χρειάζονται φυσικά προσόντα (ανάλογα με το άθλημα), δημιουργία προσωπικότητας, περιβάλλον που βοηθάει στην εξέλιξη και φυσικά διάθεση.
Ας επιστρέψουμε όμως στον Διαμαντίδη, που χρησιμοποιούμε ως παράδειγμα. Ο αρχηγός του Παναθηναϊκού δημιούργησε πολύ γρήγορα αυτό που λέμε «μπασκετικό» μυαλό ή μάλλον, για να μην τον αδικούμε, «μπασκετική» ευφυΐα. Είχε το ταλέντο, είχε το ύψος και δούλεψε στη δημιουργία ενός μοντέλου «προβλεπτικότητας». Αυτό που οι Άγγλοι ονομάζουν “anticipation”. Στην ουσία, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα χρησιμοποιεί στιγμές από προηγούμενους αγώνες ή από τις ατελείωτες ώρες προπόνησης και «διαβάζοντας» την κάθε φάση έχει την ικανότητα να προβλέψει τι θα συμβεί. Κάθε καλός αθλητής κάνει το ίδιο ως ένα βαθμό. Αλλά ο Διαμαντίδης, ο Σπανούλης ή παίκτες ανάλογης αξίας, το κάνουν περισσότερο, γρηγορότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Ο Διαμαντίδης λοιπόν, έχει την ικανότητα να καταλάβει μία – δύο στιγμές νωρίτερα από συμπαίκτες και αντιπάλους τι πρόκειται να συμβεί. Δεν πηγαίνει στην μπάλα, αλλά εκεί που προβλέπει ότι θα πάει η μπάλα. Αυτή η ικανότητα οδήγησε τον Διαμαντίδη στην ανάδειξη ως κορυφαίος αμυντικός της Ευρωλίγκας 6 φορές. Πρόκειται για μία απίστευτη επιτυχία που βοήθησε σε μεγάλο βαθμό στις κατακτήσεις σε ομαδικό επίπεδο με τον Παναθηναϊκό, ενώ ανάλογες επιτυχίες είχε με την εθνική Ελλάδας.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και επιθετικά, κομμάτι στο οποίο επίσης είχε το ταλέντο, αλλά χρειάστηκε να δουλέψει ακόμη περισσότερο για να βελτιώσει. Οι υπόλοιποι παίκτες στο παρκέ δε σκέφτονται καν μια πιθανή πάσα ή μια ολοκληρωμένη φάση από την έναρξη των 24’’ μέχρι το… καλάθι. Κι όμως ο Διαμαντίδης «βρίσκει» τη συγκεκριμένη πάσα ή καθοδηγεί την επίθεση στην ολοκλήρωσή της με την κατάληξη που έχει προβλέψει.
Τι συμβαίνει όμως μέσα στο μυαλό του Διαμαντίδη από επιστημονικής πλευράς; Μπορεί η ικανότητά του να χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα στη σωστή διοίκηση μιας επιχείρησης;
Όπως κάνει ο Διαμαντίδης στο μπάσκετ, έτσι λειτουργούν και οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι σε όλους τους τομείς. Κάνουν συνεχώς ακριβείς προβλέψεις λίγο νωρίτερα και λίγο (ή πολύ) καλύτερα από τους άλλους. Οι ταλαντούχοι άνθρωποι δε χρειάζεται να έχουν όραμα του μέλλοντος για 10 χρόνια μετά, ούτε καν για 10 μέρες μετά. Χρειάζονται λίγα δευτερόλεπτα για να διαπιστώσουν αν κάτι έχει πιθανότητες να συμβεί. Είναι το λεγόμενο «aha moment” των Αμερικάνων, η στιγμή της ιδέας, η στιγμή της πρόβλεψης, όπως έχει αποδειχθεί πως είναι στην πραγματικότητα.
Η επιστήμη των νεύρων (neuroscience) εξηγεί πολλά σημεία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Σε κλάσματα του δευτερολέπτου το ανθρώπινο μυαλό ανακαλεί μνήμες όσων έχουν συμβεί και σε συνδυασμό με την πρόβλεψη του τί πρόκειται να συμβεί τις μετατρέπει σε μοντέλα, σε «εντολές» προς το σώμα. Κάθε νέο δεδομένο δημιουργεί μια νέα πρόβλεψη. Η διαδικασία αυτή είναι διαρκής έως ότου έρθει η κόπωση. Πάρτε για παράδειγμα μια σκάλα. Όταν κατεβαίνετε, το μυαλό σας προβλέπει πως το επόμενο σκαλοπάτι θα είναι το ίδιο ψηλό με το προηγούμενο. Συνεπώς, καθοδηγεί το πόδι να ακολουθήσει αυτή την πρόβλεψη. Αν όμως ένα σκαλοπάτι είναι ψηλότερο από τα άλλα, υπάρχει η πιθανότητα να παραπατήσετε ή ακόμα και να πέσετε. Δε σας έχει συμβεί ποτέ;
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μια μηχανή πρόβλεψης. Και παρότι η ευφυΐα είναι ένα επίσης σημαντικό κομμάτι που οδηγεί στην επιτυχία σε όλους τους τομείς, τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί πως η εξαιρετική ικανότητα πρόβλεψης είναι αυτή που καθοδηγεί το ταλέντο. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούσαμε ταλαντούχους ανθρώπους να εξηγούν μια σημαντική στιγμή της καριέρας τους αναφερόμενοι σε μια ιδιαίτερη, σχεδόν ανεξήγητη δύναμη που τους οδήγησε στην επιτυχία.
Οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι είναι αυτοί που κάνουν τις πιο ακριβείς προβλέψεις.
Ο πωλητής που πουλάει περισσότερα από τους συναδέλφους του έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο, μια αλληλουχία πιθανών αντιδράσεων από τους πελάτες. Πριν η κουβέντα ξεφύγει, ο ίδιος την έχει επαναφέρει εκεί που θέλει. Ο δάσκαλος που χρησιμοποιεί λιγότερη ενέργεια από συναδέλφους του για να κρατάει το ενδιαφέρον στους μαθητές και να επιβάλει τον τρόπο του, έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο πρόβλεψης για το πώς αντιδρούν στις διάφορες μεθόδους διδασκαλίας.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να αποκτηθεί το ταλέντο που βασίζεται στην πρόβλεψη. Ένας είναι να κληρονομηθεί. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που ένας νεαρός πιανίστας κερδίζει σε διαγωνισμούς πιάνου χωρίς εξάσκηση. Ή ο μαθητής που χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και μελέτη, παίρνει καλούς βαθμούς στο σχολείο. Αυτό συμβαίνει γιατί τα νεύρα τους (neurons) λειτουργούν και συνδέονται γρηγορότερα σε σχέση με τον απλό κόσμο έτσι ώστε να τον βοηθήσουν να ολοκληρώσει κάποια «άσκηση».
Ο άλλος τρόπος και σαφώς πιο συνηθισμένος, είναι η ανάπτυξη ενός πιο ικανού, στην πρόβλεψη, μυαλού. Με χιλιάδες ώρες εξάσκησης και σκληρής δουλειάς σε οποιονδήποτε τομέα, αυτό το άτομο μπορεί να σμιλεύσει ένα ικανό, αποδοτικό μοντέλο πρόβλεψης. Αυτό το είδος επαναλαμβάνει, ασκείται, προπονείται, μελετάει, μαθαίνει. Κάνει οτιδήποτε απαιτείται ώστε να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα και σε αυτή την κατηγορία. Ο αποτυχημένος συγγραφέας 10 βιβλίων που έκανε… πάταγο με το 11ο. Ο επιχειρηματίας που έχασε χρόνο και χρήμα σε 5 ιδέες και «θησαύρισε» με τη φοβερή ιδέα του στην τελευταία ευκαιρία του.
Το καλύτερο αποτέλεσμα επέρχεται όταν αυτοί οι δύο τρόποι συνδυάζονται. Αλλά ο διαχωρισμός είναι αρκετός για να καταλάβουμε πώς μπορούμε να αποτελέσουμε τον νέο… Διαμαντίδη στο χώρο που μας ενδιαφέρει.
Πηγές:
The Two-Second Advantage, Vivek Ranadive and Kevin Maney
Blink – The Power of Thinking without Thinking, Malcolm Gladwell
Ibid